Geloof en leven in één | De doperse beweging begon in 1525. Daarom wordt dit jaar 500 jaar doperdom herdacht en gevierd – een belangrijke herdenking. Het biedt de kans om na te denken over wat ‘Doopsgezind zijn’ betekent.
Tegenwoordig zijn doopsgezinden een megadiverse en wereldwijde geloofsgemeenschap. Maar wat bindt hen? We kunnen in hun geschiedenis duiken en alles met betrekking tot hun theologie op een rij zetten, of de collectieve geloofsbelijdenissen analyseren (Waterlanders of Dordrecht). Dat is waardevol, maar we willen in deze bijdrage iets anders doen. Kenmerkend voor doopsgezinden in Nederland is het verhaal van martelaarschap.
Martelaarschap | Via geschriften, familieverhalen en mondelinge overleveringen zijn er veel verhalen over de vervolging van christenen overgeleverd, zo ook van doopsgezinden. De Martelaarsspiegel, voor het eerst uitgegeven en geschreven door Thieleman van Braght in 1660, vertelt hoe de eerste christelijke gemeenschappen werden gemarteld vanwege hun geloof. Het is een verslag van doodvonnissen en terechtstellingen van verschillende Nederlandse doopsgezinden. Een bekend verhaal is dat van de doper Dirk Willems. Toen Dirk ontsnapte uit de gevangenis werd hij achtervolgd door zijn bewaker. Deze gevangenenbewaarder zakte tijdens de achtervolging door het ijs en dreigde te verdrinken. Dirk kwam vervolgens terug om zijn achtervolger te redden. Hij deed dat vanwege zijn geloof: het ging hem ten diepste om het liefhebben van de vijand. Deze reddingsactie zou Dirk zelf fataal worden. Hij werd alsnog gearresteerd en ter dood gebracht.
Radicaal levensvoorbeeld | Dit verhaal kan helpen na
te denken over de betekenis van geloof. Dirk Willems was heel radicaal. Hij zat vanwege zijn geloof in de gevangenis. Hij was zelfs zo radicaal, dat hij zijn vijand redde – ook al zou het hem zijn leven kosten. Hij dacht niet na over wat slim, handig, politiek correct, of geaccepteerd was. Dirk Willems toonde met zijn handelen een geweldloze inzet voor gerechtigheid en vrede. Hij redde zijn vijand van de dood. Dit verhaal vertelt hoe het geloof van de vroege doopsgezinden en hun manier van leven één zijn. Zij leven als het ware hun geloof. Zij passen de woorden van Jezus toe: heb uw vijanden lief. Zij werken aan gerechtigheid en vrede en streven naar waarheid en verzoening.
Vernieuwing van het geloof | Dit herdenkingsjaar geeft de mogelijkheid om na te denken over de eerste doop in 1525 als een geschiedenisfeit, maar geeft ook de kans om na te denken over mensen zoals Dirk Willems en hoe zij een voorbeeld zijn van gelovig leven. Hun inzet is een spiegel voor onze tijd waarin het lijkt alsof iedereen alleen maar een oorlog wil ontketenen. Dirk Willems werkte aan vrede en aan actieve navolging van Jezus. Wat betekent het om je vijanden lief te hebben en te werken aan gerechtigheid en vrede – ook in deze tijd?
Wat nu? | Van martelaarschap naar een mogelijke vernieuwing van het geloof, het is een heel lange reis in de zin van de geschiedenis, maar kan ook heel dichtbij komen en raken aan wat het betekent om doopsgezind te zijn. Het gaat om onrecht aan de kaak stellen en steeds te benoemen, zoals Jezus deed, wat niet klopt. Om vijanden lief te hebben en iedereen als vrienden te verwelkomen. Kortom, om licht te zijn voor de wereld. Doopsgezinden uit de zestiende eeuw kunnen ons nog altijd inspireren door hun daden van vrede, rechtvaardigheid en hun radicale en levende geloof. Omdat ‘doopsgezind’ meer een werkwoord is dan een statische identiteit.