Het kerkgebouw van Doopsgezind Haarlem stamt uit 1683. Al is het in plaats van een kerkgebouw misschien beter om te spreken over een kerkcomplex. Achter de deuren van deze ‘Grote Vermaning’ ontvouwt zich namelijk een verrassende aaneenschakeling van gangen en kamers.
Met als ‘centrum’ van dat complex de ruime en lichte kerkzaal met haar statige orgel. Daarnaast fraaie stijlkamers, waar het lijkt of de tijd eeuwenlang stil heeft gestaan. Een binnentuintje dat een oase van rust vormt in het drukke centrum van de stad. Een tussendoor-gangetje waarachter een manshoge kluis met een vuistdikke stalen deur verborgen zit. En ga zo maar even door. Niet voor niets kijken bezoekers die er voor het eerst komen hun ogen uit en zeggen ze vaak: “nu woon ik al jaren in Haarlem, maar ik heb nooit geweten dat dit hier was!”.
Op de Open Monumentendagen kan iedereen zelf een kijkje komen nemen in deze ‘verscholen’ kerk. Daarbij komt het thema "Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen” duidelijk tot uiting:
> Acteurs leiden de bezoekers verkleed als historische figuren rond door de kerkzaal en de diverse stijlkamers.
> De entree tot de kerk loopt vanuit de Grote Houtstraat door Fotogalerie De Gang.
> Naast De Gang is lunchroom/cadeauwinkel De Wereld van Jansje geopend, waar bezoekers kunnen lunchen of een kopje koffie/thee met een taartje kunnen gebruiken. ‘Jansje’ wordt gerund door mensen met een verstandelijke beperking en is geïnitieerd door Doopsgezind Haarlem en de Hartekamp Groep.
Over het kerkgebouw
De kerkzaal van Doopsgezind Haarlem is gebouwd in 1681-1683 als verscholen kerk. Het inpandig gelegen kerkgebouw wordt toegeschreven aan architect Jan de Bray. De kerk heeft in elke hoek een ingang. Oorspronkelijk waren deze kerkingangen slechts via twee smalle steegjes in de Peuzelaarsteeg te bereiken. In 1717 werd een poort gebouwd in de Frankestraat.
Naarmate de 18de eeuw vorderde kregen de Doopsgezinden in Haarlem steeds meer aanzien en in 1757 vond een aantal welgestelde leden dat het tijd was voor een deftiger toegang. Zij bekostigden de bouw van een grote en voor Doperse begrippen opvallende poort in de Grote Houtstraat 43.
De bijgebouwen aan de Frankenstraat uit 1902 zijn in Neorenaissance stijl ontworpen met Neogotische en Jugendstil elementen door J.A.G. van der Steur. De preekstoel dateert uit 1891. Het huidige orgel is gebouwd door de orgelbouwers Ahrend en Brunzema en werd in 1968 geplaatst. De elektrische kroonluchter is ontworpen door architect A.W. Weismann in 1912. Boven de galerijen hangen kleinere versies van de kroonluchter. In hetzelfde jaar werden de glas-in-loodramen met leliemotief geplaatst.